Kijk waar ruimte is voor bomen. Bomen zijn het meest zichtbaar in het landschap; ze zijn het meest bepalend. Ook hebben ze veel positieve effecten op de waterhuishouding, de lucht, de bodem en de natuur. Ze beschermen tegen wind en geven schaduw.

Plant een singel met bomen en struiken  rondom het erf. In de Wieringermeer zijn de erven groot. Hier past bij uitstek een robuuste randbeplanting van formaat die de zijkanten en achterzijde omringt. Bij de andere polders kan het iets bescheidener, maar probeer ook daar tenminste aan twee zijden van het erf een stevige randbeplanting met bomen te planten.

Omring het erf met watergangen. Kijk of er ruimte is voor natuurvriendelijke oevers die geleidelijk oplopen. Kijk ook of in de randbeplanting ruimte is voor een combinatie van bomen en struiken en een onderlaag van kruidachtige beplanting.

Ook op het verdere erf zijn veel mogelijkheden om natuurwaarden te versterken. Denk aan de aanplant van een boomgaard, bloemrijke heesters en kruiden of aanleg van een poel. Kies soorten die veel vlinders of andere insecten aantrekken.

Jouw erf kan onderdak bieden voor verschillende dieren. Door nestkasten op te hangen voor zangvogels, voor rans-, kerk- of steenuilen of een torenvalk draag je bij aan de vogelrijkdom van je erf. Ook een nestpaal voor ooievaars draagt daaraan bij. Zorg dat er in stallen en schuren toegangen zijn voor zwaluwen en andere vogels.
Ook voor insecten kan je verschillende maatregelen nemen. Een bijenkast of een bijenhotel zijn daar voorbeelden van. Vleermuizen geef je een schuilplaats door een speciale vleermuiskast op het erf te plaatsen.

Wat zijn dat toch leuke beesten: patrijzen! We willen hun voorkomen in Wieringermeer graag stimuleren. Door het toepassen van patrijzenhaag om het erf en langs ons landbouwpad vinden ze bij ons overal beschutting.

Tip:

• Een patrijzenhaag is een gemengde haag met streekeigen beplanting van soorten die breed uitlopen. Als je de struiken laat uitgroeien in parapluvorm, geven ze extra veel beschutting aan de broedende patrijzen;
• Plant de patrijzenhaag aan in die gebieden waar de patrijs al voorkomt en help daarmee de populatie uitbreiden;
• Geschikte soorten zijn o.a. meidoorn, mispel, hondsroos, liguster, rode kornoelje.

De oprit loopt naar het hart van het erf. Mooie forse laanbomen geven ons voorerf allure en een mooie doorkijk naar ons land achter het erf. We kronen de bomen regelmatig op zodat het landbouwverkeer geen hinder ondervindt. In hete zomers zijn we blij dat de bomen enige verkoeling geven.

Tip:

• Plant grote bomen op regelmatige afstand, minimaal 3 meter uit de verharding;
• Plant bomen die snoei verdragen.

Bij de erven in de polders hoort flinke beplanting. Wij plantten aan minimaal twee kanten stevige bomen. Ze geven ons beschutting aan de zuidwestzijde; waar doorgaans de wind vandaan komt. Onder de bomen kozen we tevens voor een struiklaag. Dat geeft extra beschutting en is een goede verblijfplaats voor vogels, zoals patrijzen, en kleine zoogdieren.

Tip:

• Versterk grote erven met stevige bomen. Kies voor bomen van de eerste grootte als er genoeg ruimte is. Een rand met een breedte van minimaal 10 meter is daarvoor nodig;
• Kies op zandgrond bijvoorbeeld voor eiken, esdoorn en berk, en op kleigrond voor essen, esdoorn en iep (klik op i voor meer informatie);
• Grote erven zoals die voorkomen in de Wieringermeer beplanten we bij voorkeur aan drie kanten. Kleinere erven aan twee of drie kanten;
• Plant deze bomen op een onderlinge afstand van 8-12 meter zodat de kronen in sluiting komen;
• Combineer je bomen en struiken, zorg dan dat de struiken aan de lichtzijde staan en plant een onderlaag van kruidachtige planten zoals kattenstaart, vingerhoedskruid en kaasjeskruid.

Het trok ons altijd al om water te maken op ons erf. Water geeft verkoeling en afwisseling in onze tuin. Er komen libellen en kikkers in voor en verschillende bloeiende waterplanten.

Tip:
Graaf een poel van minimaal 50 m². Het diepste punt van de poel moet 50 tot 100 centimeter beneden de laagste grondwaterstand liggen. Die meet je in de zomer;

• Zorg dat de oevers van de poel geleidelijk oplopen. Vooral aan de noordkant, want dat is de kant die het meeste zon vangt;
• Van vrijkomende grond kan een wal met struiken worden gemaakt achter de noordoever, dit levert goede winterschuilplaatsen;
• Is de poel voor 50% dichtgegroeid, dan wordt het tijd voor onderhoud. Verwijder slib en beplanting in de periode september-oktober, maar laat ook een gedeelte staan.

Aan de westrand van ons erf plantten we knotwilgen langs de sloot. We kijken hierop uit. Zo hebben we een mooie grens van ons erf, en behouden het uitzicht over ons land. Oude stammen van knotwilgen zijn een prima plek voor vogels om te nestelen. De katjes van de wilg zijn een bron van voedsel voor insecten, omdat ze al heel vroeg in het voorjaar bloeien. Vleermuizen gebruiken rijen knotwilgen om zich te oriënteren en insecten te vangen.

Tip:

• Gebruik voor de aanleg van een rij knotwilgen rechte staken van 6 tot 8 cm dik en 2,5 tot 3 meter lang, op een onderlinge afstand van 5 meter;
• Aanleg november-maart (vermijd vorst);
• Knot eens in de 3 á 5 jaar, en niet alle bomen in hetzelfde jaar;
• Plant zo af en toe een es, els of populier in het rijtje om verspreiding van watermerkziekte te voorkomen en knot deze mee;
• Hergebruik van snoeihout bijvoorbeeld voor nieuwe wilgen of in een takkenril.

Waar ruimte was hebben wij de watergang aan erfzijde verbreed en een flauwe oever gegraven. Hier groeien nu oever- en waterplanten. Water om ons erf is prettig, zowel voor afvoer in natte perioden als voor een watervoorraad in droge perioden. In onze natuurvriendelijke oevers zien we meer soorten bloemen. In en om het water leven kleine waterdiertjes, libellen en vlinders. Vissen paaien tussen de oever- en waterplanten.

Tip:

• Maak een geleidelijke oever aan de zijde van het erf;
• Snoei boomopslag jaarlijks terug;
• Maai de begroeiing eens per 1-2 jaar, maar laat ook plukjes staan.

De erfzijde langs de doorgaande weg is een mooi plaatje geworden. We planten veel sierheesters, die royaal mogen groeien. Van mei tot augustus staat ons erf in bloei. Vlinders en bijen genieten mee.

Tip:

• Kies struiken die elkaar opvolgen in bloei van voorjaar tot nazomer;
• Zorg ook voor besdragende struiken (klik op i voor meer informatie);
• Denk aan typische gebiedseigen sierstruiken van het boerenerf zoals seringen, hortensia en boerenjasmijn en vlinderstruiken.

Om ons erf beschut te maken tegen weersinvloeden en de gebouwen uit het zicht te brengen hebben we een zijde met gemengd struweel ingeplant. Van de vlierbessen maken we ieder jaar jam.

Tips:

• Plant een zijde (deels) in met struweel. Kies voor verschillende soorten gebiedseigen beplanting;
• Zorg voor besdragende soorten verspreid over het jaar (klik op i voor meer informatie);
• Snoei deze om de 3 tot 5 jaar terug, in etappes zodat er nest- en schuilgelegenheid blijft;
• Combineer je bomen en struiken, zorg dan dat de struiken aan de lichtzijde staan en plant een onderlaag van kruidachtige planten zoals kattenstaart, vingerhoedskruid en kaasjeskruid.

Ons erf is fors, de zuidwest hoek gelegen naast de woning bleef eigenlijk een beetje braak liggen. Door dit te gaan beheren als natuurakker is er een prachtige plek ontstaan. Het gonst er van de bijen en overal zie je vlinders. Dit ook omdat het een windluwe plek betreft.

Tip:

• Een natuurakker is een bloemrijke akker met (oude) granen en akkerbloemen. Een natuurakker is gericht op het versterken van de biodiversiteit. Er komen dan ook meer akkerkruiden dan graangewassen in voor;
• Zaai een overhoek of klein akker in met een kruidenrijk zaadmengsel (klik op i voor meer informatie);
• Bewerk de grond minstens eens per 2 jaar met eg of cultivator in najaar of vroege voorjaar;
• De bodem wordt niet of om de 2-3 jaar licht bemest (met mest uit de potstal);
• Gebruik geen gewasbeschermingsmiddelen;
• Bekijk voor meer informatie de folder ‘Aanleg en onderhoud van akkerranden’. Hierin wordt ook wat verteld over onkruidbestrijding.

De trots in onze voortuin is een forse treurwilg. Wist je dat een wilg wel 450 insectensoorten aan zich bindt? In het voorjaar gonst het van de hommels en bijen. Ook vormt de wilgenschors een rijke bodem voor veel verschillende mossen.

Tips:

• Als er ruimte genoeg is plant dan een mooie en opvallende grote boom op het voorerf. Denk bijvoorbeeld aan de paardenkastanje, of aan een beuk of treurwilg (klik op i voor meer informatie).

Aan de voorzijde van ons erf rondom het woondeel van de boerderij plantten wij diverse fruitbomen. Omdat we lang niet alles kunnen opeten genieten de vogels mee. In de oogstmaanden zijn wij dan ook populair bij vogels en insecten. Naast fruit levert onze fruitboom ook veel honing voor bijen en hommels.

Tips:

• Kies voor een oud fruitras, deze dreigen uit te sterven. Voor de biodiversiteit is behoud van de oude rassen belangrijk. Zie de website vergeten fruitrassen (klik op i voor meer informatie);
• Kies voor een hoogstamfruitboom. Als verblijf- en broedplaats heeft een hoogstambomen veel meer betekenis dan de lage variant;
• Plant de fruitboom op een zonnige plek.

In onze schuur hebben we een kerkuilenkast geplaatst, en een vliegopening naar buiten gemaakt. Sinds enkele jaren broedt er een paartje kerkuilen. Ze zijn zeer welkom want de muizenstand is nu beter in balans dan de eerste jaren dat we hier woonden.

Tips:

• Plaats een nestkast voor een kerkuil op een donkere en rustige plek in een schuur of hooiberg, zorg dat de uil naar buiten kan;
• Hang nestkasten voor kleine zangvogels aan de oostgevel van muren of aan bomen;
• Als je een oude boom met holten hebt: spaar hem zo lang mogelijk, vogels en vleermuizen maken er graag gebruik van;
• Kijk voor meer informatie over nestkasten op de site van de vogelbescherming (https://www.vogelbescherming.nl/in-mijn-tuin/nestkasten).

Nestkast kerkuil

Vleermuiskast